Waarom hemelwaterbeheer
Duurzaam hemewaterbeleid
Belang van ondergrondse waterinfiltratie en -buffering
Methodes van waterinfiltratie en -buffering
Er zijn verschillende manieren om te infiltreren of te bufferen:
- Bovengrondse methoden: wachtbekkens, wadi’s, grachten.
- Ondergrondse methoden: infiltratiekokers, poreuze betonnen buizen, ondergrondse infiltratieputten.
Zo veel mogelijk hemelwaterinfiltratie en -buffering, zowel bovengronds als ondergronds, is ons doel. Daarom mogen we niet vervallen in een dogmatische kijk op bovengrondse infiltratievoorzieningen. Meestal zal een combinatie van ondergrondse en bovengrondse infiltratiesystemen de beste oplossing bieden.
Uitdagingen bij Hemelwaterbeheer
Plaatsgebrek
Plaatsgebrek in Vlaanderen is de voornaamste reden waarom we niet altijd voor bovengrondse oplossingen kunnen kiezen. Het is vaak onmogelijk om uitsluitend voor bovengrondse infiltratie of buffering te kiezen. Bovengrondse waterinfiltratie heeft zeker voordelen op vlak van biodiversiteit, maar vraagt ook veel meer plaats.
Als we uitsluitend zouden kiezen voor bovengrondse infiltratie en buffering, dan zal dit ten koste gaan van bomen, landbouwgrond, fietspaden en veiligheid. Ondergrondse infiltratie kan hier een oplossing bieden.
Biodiversiteit
Bij bovengrondse waterinfiltratie kunnen bijvoorbeeld foute aansluitingen meestal met het blote oog waargenomen worden. Anderzijds is bij een wadi niet duidelijk zichtbaar of deze nog goed infiltreert.
Bovengrondse infiltratie zorgt voor meer ‘groen’ en verdamping, wat helpt om piekneerslag in de zomer op te vangen. Echter, de vraag is of we deze verdamping moeten aanmoedigen.
Kosten en prijs
Op vlak van prijs is er geen regel die bepaalt of een bovengronds of ondergronds systeem goedkoper of duurder is.
- Bovengrondse oplossingen kunnen op korte termijn goedkoper lijken als hier geen onteigeningen voor nodig zijn.
- Ondergrondse oplossingen kunnen, mits goede voorfilter en onderhoud, goedkoper uitvallen qua onderhoudskosten.
Geen enkele instantie kan eenduidig zeggen wat financieel de beste keuze is; dit hangt af van de situatie.
Onderhoud
Bij bovengrondse infiltratie moet er groenonderhoud gebeuren en mogelijk ongedierte, exoten of erosie bestreden worden. Daarnaast zijn in de meeste gevallen ondergrondse infiltratie- en bufferoplossingen minder vatbaar voor beschadigingen, denken we bijvoorbeeld aan wagens die in een gracht rijden of vandalisme.
De doorlatendheid van de bodem
Bij elk infiltratiesysteem is de doorlatendheid van de bodem een bepalende factor. Bovengrondse infiltratie is niet altijd mogelijk bij moeilijk waterdoorlatende bodems. Een ondergronds infiltratiesysteem kan men onder een ondoordringbare laag plaatsen (bv. met verticale infiltratiekolommen) of kan men connecteren met een poreuze wegfundering (bv. met infiltratiekokers). Echter heeft de hoogte van de grondwatertafel dan wel weer een grotere, mogelijks nadelige, rol te spelen bij ondergrondse oplossingen.
Veiligheid
Veiligheid is een vaak onderbelicht aspect als we spreken over bovengrondse infiltratie.
Voorbeelden van veiligheidsuitdagingen:
- Wadi’s of grachten naast speeltuinen kunnen gevaarlijk zijn voor kinderen die nog niet kunnen zwemmen.
- Combinatie van grachten met fietspaden vereist veel ruimte om dit op een veilige manier te doen, rekening houdend met het principe van ‘vergevingsgezind ontwerpen’.
Geen enkele instantie kan eenduidig zeggen wat financieel de beste keuze is; dit hangt af van de situatie.
Regelgeving en beleid
Impact van de GSVH 2023
De Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater 2023 (GSVH 2023) en de daarbij horende belangenconflicten zullen nieuwe openbare en private projecten in problemen brengen. Dit kan leiden tot: stopzettingen, grote vertragingen, conflicten tussen verschillende regelgevingen en richtlijnen, eventuele onteigeningen met bijkomende procedures en vertragingen…
Deze problemen zijn problematisch, want Vlaanderen heeft nog veel werk voor de boeg om tot een duurzame waterhuishouding te komen. De buffering en infiltratie van hemelwater zijn hierbij noodzakelijk. Klimaatverandering maakt de urgentie van hemelwaterberging alleen maar groter; er is geen tijd te verliezen.
Noodzaak voor Flexibiliteit
In Vlaanderen stellen we vast dat elk project anders is. Het is daarom belangrijk om ruimte te laten voor de meest optimale oplossingen. Factoren die een rol spelen bij de keuze van infiltratiesystemen zijn onder andere: ondergrond, ruimte, bebouwing, kosten versus baten…
Te strikte regelgeving of interpretatie leidt tot ondoordachte keuzes en eenheidsworst, wat vaak minder goede oplossingen oplevert. Soms is het een te grote uitdaging om lokaal hemelwater te laten infiltreren, maar via ondergrondse oplossingen kan infiltrering wel op een andere plaats, verder weg van het project, voorzien worden.
Problematiek van de GSVH 2023
De Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater 2023 (GSVH 2023) is heel strikt en onrealistisch. Enkele belangrijke punten zijn:
- Inwerkingtreding: De GSVH 2023 is al van kracht voor particuliere projecten en zal vanaf januari 2025 gelden voor nieuwe openbare projecten.
- Clausule: “Infiltratievoorzieningen worden bovengronds aangelegd, tenzij de vergunningaanvrager gemotiveerd aantoont dat de ondergrondse aanleg onvermijdbaar is.”
Deze clausule is problematisch in de transitie naar een duurzaam hemelwaterbeleid, omdat:
- De categorieke voorkeur voor bovengrondse infiltratiesystemen andere ondergrondse oplossingen beknot
- Talloze problemen en belangenconflicten kunnen ontstaan.
- De keuze tussen ondergrondse en bovengrondse systemen wordt als goed of slecht beschouwd
GSVH 2023
Febelco roept op om realistisch en projectmatig om te gaan met deze GSVH 2023, met name als het gaat om ondergrondse waterinfiltratie en -buffering.
Het is de vraag om de GSVH 2023 op dit onderdeel te herbekijken met name het dwingende karakter van dit onderdeel. Dit is in het belang van mens en natuur.